Rheoli Newid

Gellir gwneud y rhain gan ddefnyddio ffotograffau o wrthrychau go iawn, symbolau neu luniau cartŵn. Eu pwrpas yw torri amser i lawr yn gamau syml, gan ddangos beth sy’n mynd i ddigwydd ac ym mha drefn.

Gallai hyn fod mor syml â bwrdd cyntaf / yna.

Gallai amserlen gynrychioli cyfres o wahanol weithgareddau ar gyfer rhan o’r dydd neu hyd yn oed drwy’r dydd. Mae’n bwysig ceisio peidio â gwneud gormod ar unwaith e.e. gallai gweld y diwrnod cyfan fod yn rhy llethol i rai plant/pobl ifanc. Ceisiwch sicrhau bod y delweddau rydych chi’n eu defnyddio yn briodol i anghenion y person ifanc.

Gellir defnyddio amserlenni gweledol hefyd i atgyfnerthu arferion bob dydd e.e. gwisgo, brwsio dannedd, amser gwely ac ati.

I rai pobl ifanc bydd rhestr pwyntiau bwled yn ddigon i’w hatgoffa o’r hyn sy’n mynd i ddigwydd. I eraill, bydd siarad trwy’r cynllun ar gyfer y diwrnod yn ddigon i’w helpu i deimlo’n dawel/deall beth sy’n mynd i ddigwydd.

I bobl ifanc yn yr ysgol uwchradd, gall fod yn ddefnyddiol gofyn am amserlen weledol o’r ysgol i helpu i wneud y diwrnod ysgol yn fwy rhagweladwy.

Ceisiwch bob amser nodi’r cynllun ar gyfer yr hyn sy’n mynd i ddigwydd cyn i chi fynd i unrhyw le, gan gadw’ch iaith yn glir ac yn syml.

Mae angen mwy o amser ar rai pobl ifanc i addasu i newidiadau felly ceisiwch beidio â chyhoeddi newidiadau ‘munud olaf’ os gallwch a gwnewch yn siŵr eich bod yn caniatáu amser ychwanegol iddynt brosesu’r hyn rydych wedi’i ddweud.

Cydnabod teimladau’r person ifanc am y newid (e.e. rhwystredigaeth, dicter neu bryder) ac egluro’r rheswm pam, gan efallai nad yw hyn yn amlwg iddyn nhw ar y pryd.

Weithiau gall pobl ifanc wrthod mynd i leoedd newydd neu wahanol os na allant ragweld beth sy’n mynd i ddigwydd. Gall newydd deimlo’n ofnus. Os ydych chi’n mynd i rywle newydd, ceisiwch ddychmygu nad ydych erioed wedi bod yno o’r blaen. Pa wybodaeth fyddai’n ddefnyddiol i chi? Sut allech chi roi’r wybodaeth hon i’ch plentyn neu berson ifanc mewn ffordd a allai wneud synnwyr iddo?

• Gwyliau – gwglwch y gwesty, siaradwch am yr hyn fydd yn digwydd yn y maes awyr, sut y byddwch yn cyrraedd yno, pa mor hir y gallai gymryd ac ati.
• Apwyntiadau meddygol – siaradwch â’r gwasanaeth ymlaen llaw fel eich bod yn gwybod beth i’w ddisgwyl. Efallai y bydd gan rai gwasanaethau daflenni defnyddiol y gallwch eu dangos i’ch person ifanc. Siaradwch â nhw am eu pryderon ac atebwch unrhyw gwestiynau sydd ganddynt.
• Symud tŷ – ewch i’r tŷ gyda’ch plentyn cyn i chi symud i mewn fel y gallan nhw gael golwg o gwmpas a llun o le byddan nhw’n cysgu ac ati.
• Symud ysgol – siaradwch â’r ysgol i sicrhau bod cynlluniau pontio priodol yn cael eu rhoi ar waith a bod eich plentyn yn cael ymweliadau ychwanegol os oes angen, yn cwrdd â staff allweddol ac yn dechrau dod i adnabod cynllun yr ysgol ymlaen llaw.

Weithiau gall plant a phobl ifanc ei chael hi’n anodd rhoi’r gorau i wneud rhywbeth y maen nhw’n ei hoffi. Gall defnyddio ffyrdd gweledol o dorri amser i fyny fod yn ddefnyddiol i’w gwneud yn glir pryd mae angen i weithgaredd ddod i ben.

Yn aml os yw person ifanc yn cymryd rhan mewn gweithgaredd y mae’n ei hoffi, yna efallai na fydd yn prosesu nodiadau atgoffa llafar i stopio e.e. dweud efallai na fydd “pum munud ar ôl” yn ddefnyddiol, oni bai bod pum munud hefyd yn cael ei gynrychioli’n weledol fel y gallant weld pa mor hir sydd ar ôl. Gall y canlynol fod yn ddefnyddiol:

• Cyfrwch i lawr i stopio yn hytrach na dim ond dweud bod gweithgaredd wedi’i orffen.
• Ceisiwch gefnogi ‘faint mwy o amser’ mewn ffordd weledol e.e. amserydd wyau, stopwats, amserydd ar eich ffôn i ddangos yn glir faint o amser sydd ar ôl.
• Os yw’r gweithgaredd yn rhan o drefn ddyddiol, yna ceisiwch wneud yr amser a ganiateir mor rhagweladwy â phosibl.
• Cadwch eich iaith yn glir a syml ac ailadroddwch yr un neges e.e. “pan fo’r amserydd yn canu, yna mae’n bryd mynd”.

Weithiau nid yw gweithgaredd neu wrthrych ar gael. Er enghraifft, gallai hyn olygu bod y parc ar gau am gyfnod neu efallai eich bod wedi rhedeg allan o fyrbryd arferol eich plentyn. Gall hyn fod yn anodd i rai pobl ifanc ei gofio a’i ddeall.

Gall delweddau fod o gymorth i gefnogi pobl ifanc i wybod nad yw rhywbeth ar gael ar hyn o bryd. Mae lluniau’n haws i’w cofio na geiriau a gellir eu defnyddio i atgyfnerthu’r hyn rydych chi’n ei ddweud.

Weithiau, er gwaethaf ein hymdrechion gorau, mae pethau’n newid ar y funud olaf. Gall y newidiadau annisgwyl hyn fod yn galed iawn i rai pobl ifanc ymdopi â nhw. Gall fod yn ddefnyddiol cael rhai strategaethau i fyny’ch llawes i gefnogi’ch person ifanc os bydd pethau’n newid yn annisgwyl.

Gall paratoi ar gyfer newidiadau annisgwyl helpu’ch person ifanc i ymdopi pan fydd yn rhaid i gynlluniau newid. Ffordd dda o wneud hyn yw drwy gynnwys symbol newid annisgwyl fel rhan o’u hamserlen weledol.

Er enghraifft, os ydych chi’n defnyddio amserlen weledol o weithgareddau ar gyfer eich plentyn, gallech adael bwlch rhwng dau o’r lluniau i ganiatáu i lun arall gael ei roi yn nes ymlaen. Gallech ddefnyddio ‘marc cwestiwn’ i gynrychioli ‘dirgelwch’ neu ansicrwydd. Os oes gan eich plentyn amserlen ysgrifenedig, gallech adael un llinell wag rhwng dwy o’r tasgau. Yn y bwlch gwnewch rywbeth y mae’r person ifanc yn ei fwynhau’n fawr, gallai fod yn hoff fyrbryd iddynt neu efallai taith i’r parc. Trwy gyflwyno symbol newid annisgwyl yn raddol gall y person ifanc ddysgu ymdopi â newidiadau dymunol. Mae hyn wedyn yn eu helpu i reoli newidiadau llai dymunol yn well.

Er enghraifft: defnyddio ‘cerdyn newid’ ar amserlen eich plentyn.

• Mynd allan a gosod ‘?’ ar yr amserlen. Gwnewch yn siŵr bod rhywbeth hwyl yn digwydd pan mae’n bryd gwneud y ‘?’ ar yr amserlen. Canmolwch eich plentyn am ymdopi â’r anhysbys. Bydd hyn yn helpu’ch plentyn i ddysgu bod rhywbeth annisgwyl yn gallu bod yn beth hwyliog.
• Ewch allan heb y ‘?’ ar yr amserlen. Ar ryw adeg rhowch y ‘?’ i mewn i fwlch ar yr amserlen. Dewch â sypreis hwyl allan ar unwaith a chanmolwch eich plentyn am ymdopi â newid annisgwyl.
• Ewch allan heb y ‘?’ ar yr amserlen. Ar ryw adeg gwnewch wyriad heb ei gynllunio – er enghraifft, mae brawd neu chwaer eisiau edrych ar y siop anifeiliaid anwes, ac nid yw ar yr amserlen. Ychwanegwch y ‘?’, gwobrwyo eich plentyn am ymdopi, yna ewch yn ôl i’r amserlen yn gyflym.
• Ewch allan heb y ‘?’ ar yr amserlen. Gwnewch ddargyfeiriad heb ei gynllunio nad yw’ch plentyn fel arfer yn ei fwynhau – er enghraifft, ymweld ag un siop ychwanegol. Dangoswch hyn drwy osod y ‘?’ mewn bwlch priodol yn yr amserlen. Ar ôl ei gwblhau, gwobrwywch eich plentyn am ymdopi, ac yna dychwelyd i’r digwyddiadau arferol.

Unwaith y bydd eich plentyn yn gyfarwydd â’r ‘?’, gallwch ei ddefnyddio unrhyw bryd mae newid annisgwyl i ddangos y bydd newid o’r amserlen ac yna dychwelyd iddi.